مهدویت

  تربیت فرزندان

1-شیوه های تربیتی حضرت زهرا (سلام الله علیها)

یکی از ابتدایی ترین مراحل پرورش و اثر گذاری در روح کودک، نام گذاری است. بدین جهت امیرالمومنین (علیه السلام) یکی از حقوقی را که فرزند بر عهده پدر دارد، نام نیکو و پسندیده می شمارد و می فرماید:«حق الولد علی الوالد ان یحسن اسمه». یعنی، تعیین نام مناسب حقی است که فرزند بر ذمه پدر خود دارد
حضرت زهرا (سلام الله علیها) با همکاری و همفکری پیامبر(صلّی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) زیباترین نامها را برای فرزندان خود انتخاب نمود و از این جهت، حقی که بر ذمه داشت به بهترین شکل ممکن ادا کرد.
یکی از دیگر از سنتهای جاری در زندگی صدیقه کبری (سلام الله علیها) گفتن اذن در گوش راست و اقامه در گوش چپ فرزند بود. آن حضرت بخوبی می دانست که باید کودک را از همان لحظات اول زندگی با کلماتی چون الله، محمد، نماز و …آشنا کرد که این آشنایی، به یقین در جهت گیری تمایلات روحی او به ملکوت اعلی اثر خواهد گذاشت…
از جمله مواردی که در شیوه تربیت حضرت زهرا (سلام الله علیها) جایگاه خاصی داشت، تحرک و بازی کودکان بود. این فعالیت و تکاپو به قدری برای سلامتی و رشد مناسب کودک، ضروری است که حتی برای تشویق آنها به تحریک و بازی، بزرگترها نیز باید تن به بازی و جست و خیز بدهند…
همبازی شدن رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله) با فرزندان دخترش زهرا(سلام الله علیها) بیانگر این نکته مهم است که بازی و تحرک کودک، یکی از لوازم تربیت صحیح است. حضرت علی (علیه السلام) و فاطمه (سلام الله علیها)  در خانه به بازی بچه ها توجه کافی مبذول می داشتند و همین امر، موجب شادی و نشاط روز افزون آنها می شد. علاوه براین باید درقالب بازی و شوخی، شخصیت کودک را تقویت نمود و او را به داشتن مفاخر و ارزشهای اکتسابی تحریک و تهییج کرد.

نقل شده است که حضرت زهرا (سلام الله علیها) با فرزندش امام حسن مجتبی (علیه السلام) بازی می کرد و او را بالا می انداخت و می فرمودند:

«اِشْبَهْ اَباکَ يا حَسَنُ 

وَ اخْلَعْ عَنِ الْحَقِّ الرَّسَنَ»

حسن‏ جانم شبيه پدرت علي باش و از حق بند بگسل.

«وَاعْبُدْ اِلهاً ذامِنَنِ 

وَلا تُوالِ ذَاالْإِحَنِ» (23) ؛

عبادت خداي صاحب نعمت کن و با افراد کينه  توز همراه و دوست مباش.

2-دو بيت شعر، چهار درس براي کودک و چهارده نکته براي ما

مانند پدرت علي عليه السلام باش. اين توصيه علاوه بر اين که سفارش به انتخاب و اتخاذ الگو و اسوه در زندگي دارد و به نوعي الگوي شخصيتي کاملي را به کودک معرفي مي کند و اجمالاً امام حسن‏ عليه السلام را توصيه و سفارش به داشتن صفات برجسته علوي همچون شجاعت، عدالت، حکومت و… مي ‏کند.

سفارش و دستور به دفاع از حق و حقيقت و بند گشودن از دست و پاي حقّ.

توصيه به عبادت و پرستش خدا آن هم عبادت و پرستش خداي صاحب نعمتها.

دستور به دوري از دوستي و همراهي با افراد شرور و بددل و کينه توز.

مجموعاً در اين دو بيت سه دستور و يک پرهيز اخلاقي مفيد، جامع و اساسي وجود دارد.

درسهايي از اين حرکت تربيتي حضرت زهرا (س):

مادر بايد با کودکان خود مأنوس باشد و با آنان بازي کند.

بازي يکي از بهترين شرايط براي يادگيري کودک است.

مادر بايد در هنگام بازي با کودک به او مطالب اخلاقي را تعليم دهد.

يکي از بهترين راهها براي آموزش کودکان استفاده از شعر است.

استفاده از شعر براي کودک جالب و براي فهم و درک مطالب او مفيدتر است.

مربيان و مادران بايد به محتواي اشعار کودکان توجه جدي داشته باشند.

در اشعار و ادبيات کودکان، بايد آنان را دعوت به نيکيهاي اخلاقي و پيامهاي عالي اخلاقي کنيم.

در شعر کودک بايد به او الگو معرفي شود «اِشْبَهْ اَباکَ».

در تعليمات کودکان بايد آنان را با دستورات اخلاقي آشنا نمود. (حضرت زهرا عليها السلام سه دستور اخلاقي داشتند)

در ضمن سفارشهاي اخلاقي مثبت بايد کودک را از همنشيني ‏هاي سوء نيز پرهيز داد. چون حضرت زهرا عليها  السلام يک پرهيز اخلاقي هم در شعرها داشتند.

ما نبايستي کودکان را کم ‏ظرفيت و غيرمستعد براي تعليم مطالب جدّي و اساسي بدانيم همچنان که ديديم حضرت زهرا عليها السلام مطالبي اساسي را به فرزند خود تعليم مي دهد.

مادران بايد از همان کودکي به تلقينات مثبت اخلاقي به کودک و آموزش آنها توجه کنند همچنان که فاطمه زهرا عليها السلام از همان کودکي حق ‏طلبي، عبادت و… را به کودک خود آموزش مي‏ دادند.

براي تربيت کودک بايد از سبکهاي هنري و ذوقي استفاده کرد. همچنان که حضرت زهرا عليها السلام از شعر براي بازي با فرزند خود بهره‏ گيري مي‏ نمايد.

در مقايسه دو شعري که حضرت زهرا عليها السلام براي امام حسن عليه السلام و امام حسين عليه السلام مي‏ خوانند فهميده مي ‏شود اين دو کودک داراي روحيات متفاوت از همديگر بودند و حضرت زهراعليها السلام به عنوان بهترين مادر، تشخيص اين تنوع و تفاوت در روحيات و شخصيت کودکان خود را داده بود و در تربيت آنان اين تفاوت را ملاحظه مي ‏نموده است که اين خود براي مربيان و مادران مسئله ‏اي بسيار اساسي و مهم است.

شعر حضرت زهرا براي امام حسين عليه السلام اين است:

«اَنْتَ شَبيهٌ بِاَبي

لَسْتَ شَبيهًا بِعَليٍّ»؛

حسين‏ جانم! تو به پدرم رسول ‏الله شباهت داري نه به پدرت علي.

3-تشویق فر زندان به دعا

حضرت زهرا نمی گذاشت فرزندان هنگام غروب بخوابند ان ها را بیدار می کرد زیرا غروب زمان استجابت دعا است وهمچنین در شب های قدر با غذای سبک دادن ان ها را بیدار نگاه می داشت( 24) او فرزندان را زیاد به یاد رسول خدا می انداخت انها را برای یاد گرفتن قران ودعا به نزد رسول خدا می فرستاد(25)    

4-رعايت عدالت بين فرزندان    

حسن و حسين عليهما السلام هر دو خطي نوشتند و نزد مادرشان فاطمه عليها السلام آوردند تا او قضاوت کند که کدام بهتر است، فاطمه عليها السلام نخواست يکي از آنها را بر ديگري ترجيح دهد، فرمود: «نزد پدرتان برويد تا او داوري کند»، آنها نزد پدرشان علي عليه السلام رفتند، آن حضرت نيز نخواست که يکي از آنها رنجيده خاطر شود، به آنها فرمود: «نزد جدتان رسول خدا صلي اللَّه عليه و آله برويد تا او قضاوت کند». آنها نزد رسول خدا صلي اللَّه عليه و آله رفتند، رسول خدا صلي اللَّه عليه و آله فرمود: «من بين شما داوري نمي کنم تا برادرم جبرئيل بيايد و داوري کند»، جبرئيل آمد و گفت: من داوري نمي کنم تا فرشته  اسرافيل بيايد و داوري کند، اسرافيل آمد و گفت: من داوري نمي کنم بلکه از درگاه خدا مي خواهم که او داوري کند، خداوند فرمود: «من بين آنها داوري نمي کنم، بلکه مادرشان فاطمه عليها السلام داوري کند».

در اين وقت فاطمه عليها السلام تسليم سخن خدا شد و فرمود: «من داوري خواهم کرد، گردنبندي برداشت و به فرزندانش حسن و حسين عليهما السلام فرمود: من دانه هاي اين گردنبند را پخش بر زمين مي کنم، هر کس از شما بيشتر از آن دانه ها برچيد، خط او بهتر است (در آن گردنبند هفت دانه مرواريد بود) فاطمه آن را بريد و دانه هايش پخش بر زمين شد، سه عدد آن را حسن عليه السلام و سه عدد ديگر را حسين عليه السلام برچيد، در همين لحظه خداوند به جبرئيل فرمان داد برو به زمين و آن يک عدد باقي مانده را دو نصف کن، تا هر کدام از آنها، نيمي از آن را بردارند و خاطرشان رنجيده نشود.

جبرئيل به احترام شخصيت آنها، همين دستور را اجرا نمود، در نتيجه هيچکدام از آنها برنده نشدند 

اينها ظرافتهاي تربيتي است که در عين ساده بودن ظاهر، بسيار عميق است که اگر رعايت نگردد موجب کمبود و عقده در روح و روان فرزند خواهد شد.

5-توجه به سلامت کودک

يکي از مهمترين دغدغه‏ هاي ذهني و دلهره‏ هاي هميشگي پدر و مادر حفظ و سلامت کودک است.

براي حفظ و سلامت و سعادت کودک راههاي در اسلام بیان شده است . برخي از اين راهها صدقه دادن براي کودک و عقيقه کردن براي اوست. اين نکته در زندگي زهرا عليها السلام مورد توجه کامل قرار گرفته است.

امام صادق عليه السلام فرمود: فاطمه زهرا عليها السلام هر دو پسرش را عقيقه کرد و در روز هفتم تولدشان موي سر آنان را تراشيد و به اندازه وزن آن نقره صدقه دادند

 پی نوشت

23)       حضرت زهرا بانوی نمونه ابراهیم امینی ص39

24)      مناقب ابن شهر اشوب ج2ص118

25)     ذریه طاهره.دولابی ص149

26)      بحارالانوار، ج 43-ص 309